ISPARTA İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

Toprak Yapısı ve Nitelikleri

1. Toprak Yapısı

Ana iklim, topografya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Isparta ilinde çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun, bazı arazi tipleri de görülmektedir. Isparta ilinde topraklar, genellikle kalkerli ana yapıya sahiptir. Tektonik çöküntü olukları ise, I. zaman alüvyonları ile dolmuş ilde tarımın temel kaynağını oluşturan topraklar ortaya çıkmıştır. Meyil, % 40’a kadar değişmektedir. Üst toprak, 8-40 cm arasında derinliğe sahip olup, genellikle killi kalkerli granüler ve dağılabilir durumdadır. Alt toprak üst toprakla aynı yapıda olmasına rağmen daha kababünyeli ve killidir. Toprak seviyesi bazı yerlerde taban suyu ile sınırlanmıştır. Isparta ilindeki büyük toprak grupları, özellikleri ve dağılımı aşağıdaki gibidir.

Alüviyal Topraklar: Bu topraklar akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde
oluşan a,c profilli genç topraklardır. Bu toprakların Isparta ilindeki büyüklüğü 52.637 ha.dır.

Hidromorfik Alüvyal Topraklar: Bu topraklar alüvyal oluşumlarını su etkisi altında sürdüren
topraklardır. Bu toprakların il hudutları içindeki büyüklüğü 2.312 ha.dır.

Alüvyal Sahil Bataklıkları: Bu topraklar, göl kıyılarında yer alan göl ve yüzey akışlarının etkisi ile devamlı veya yılın büyük bir bölümünde yaş ya da bataklık durumunda olan topraklardır. Bu toprakların il hudutları içindeki büyüklüğü 156 ha kadardır.

Koluviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmiş zene büyüklüğüne göre alüviyallerdeki gibi sıralanmamış birikintiler koluviyal toprakları oluşturur. Bu toprakların il sınırları içindeki büyüklüğü 58.546 ha.dır.

Tuzlu Sodik (Çorak) Topraklar: Bu topraklar genellikle buharlaşmanın fazla olduğu ve drenaj problemi olan iklimlerde görülürler. Bunlarda % 15’den fazla sodyum bulunmaktadır. Bu toprakların il hudutları içindeki büyüklüğü 1.043 ha.dır.

 Kahverengi Orman Toprakları: Kahverengi orman toprakları yüksek kireç içeriğe sahip ana madde üzerinde oluşurlar. Bu tip topraklarda toprak derinliği sığ ve çok sığdır. İldeki toplam alanları 146.363 ha.dır.

Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Şistler, serpantin ve kristal kireçtaşı üzerinde, orman ve çalı örtüsü altında, zazıf-ileri derecede katlanmamış kireçsiz kahverengi orman toprakları
oluşmuştur. Bu toprakların ildeki büyüklükleri, 79.922 ha.dır.

 Kestanerengi Topraklar: Genellikle düz, düze yakın, orta ve dik meyilde, yer yer derin, orta derin, sığ ve çok sığ, orta ve şiddetli erozyon etkisinde olan topraklardır. Doğal bitki örtüsü, kısa ve uzun otlarla, çalılar ve seyrek orman ağaçlarından oluşur. Bu toprakların il hudutları içindeki büyüklüğü 119.204 ha.dır.

 Kırmızı Kestanerengi Topraklar: Isının ve yağışın kestane renkli topraklara nazaran daha fazla olduğu yerlerde oluşur. Pek az istisna ile bütün özellikleri kestane renkli topraklara benzemektedir. Bu topraklann il hudutlan içindeki büyüklükleri 3.055 ha’dır.

 Kırmızı Akdeniz Toprakları: ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm ve daha fazla yağış altında oluşmuş koyu kırmızı renkli topraklardır. Bazı hallerde kalkersiz ana madde üzerinde de oluşabilirler. Bu tip topraklann il hudutları içindeki büyüklüğü 27.213 ha.dır.

 Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Bu topraklar esas itibariyle Kırmızı Akdeniz ve Kahverengi topraklarının kanşık halidir. ABC profilli topraklardır. Yer yer hafif, orta, dik, ve çok dik meyilde olup, orta derin bazen sığ, yer yer taşlı, orta reozyon etkisinde tarıma elverişli topraklardır. Oluşum bakımından kırmızı Akdeniz Topraklarının pedojenezine uygun özellikleri vardır. Doğal bitki örtüsü, ot, maki, çeşitli türde orman ağaçlarından oluşur. Bu tip toprakların il hudutları içindeki büyüklüğü 120.643 ha.dır.

 Kireçsiz Kahverengi Topraklar: ABC profilli topraklardır. Doğal bitki örtüsü ot, ot-çalı karışımıdır. İldeki alan büyüklüğü 61.005 ha.dır.

Regosol Topraklar: Derin, pekişmemiş mineral depozitler üzerindeki genç topraklardır. Doğal
bitki örtüsü, seyrek ot, ağaç, ağaççık ve çalılardır. İldeki büyüklüğü 5.131 ha.dır.

Yüksek Dağ Çayır Toprakları: Serin ılımandan frigide kadar değişen (Alpın) iklimlerde yer alan bu topraklar, yüksek enlem derecelerinde, yüksek rakımlarda ve orman sınırının yukarısında bulunurlar. Doğal bitki örtüsü ot, saz, çiçekli bitkilerdir. İl hudutları içindeki büyüklüğü 307 ha.dır.

Sahil Kumulları: Herhangi bir toprak developmanı bulunmayan, bu sebeple arazi tipi olarak kabul edilen denizlerin ve göllerin sahillerinden esas rüzgar olmak üzere, kısmen de dalga hareketleri ile taşınarak belirli alanlarda depo edilmiş kumullardır. Topoğrafyaları ondüleli veya tepeliktir. Belirgin bitki örtüsü yoktur. İl hududunda, göl kıyılarında yer alan bu sahaların büyüklüğü 307 ha.dır.

Çıplak-Kaya ve Molozlar: Üzerinde toprak katı bulunmadığından herhangi bir toprak
developmanı da söz konusu olmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak düşünülen parçalanmamış veya
kısmen parçalanmış sert kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Bu tip arazilerde genellikle bitki örtüsü
yoktur. Bu tip toprakların ildeki büyüklüğü 148.218 ha.dır.

 Diğer Toprak Çeşitleri: Yukardakilerden ayrı olarak il hudutları içinde yer alan diğer toprak çeşiti ise, Irmak Taşları Yatakları olup bunların il huhutları içindeki büyüklüğü ise 472 ha.dır.

2. Arazi Kabiliyet Sınıfları

Topraklar, kullanma kabiliyet sınıflamasına göre sekiz kategoriye ayrılmaktadır. Topraklar I. sınıftan VIII. sınıfa doğru daha zayıf niteliklere sahiptirler. İlk dört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi altında, yöreye adapte olmuş, tarla bitkileri ile orman, mera ve çayır bitkilerini iyi bir şekilde yetiştirme yeteneğine sahiptir. V. sınıf araziler, yetişecek bitkiyi kısıtlayan ve kültür bitkilerinin gelişmesini önleyen sınırlandırmalara sahip topraklardır. VI. ve VIII. sınıflar bulundukları yöreye adapte olmuş yerli bitkilerin yetişmesine elverişlidirler. Bunlardan VI. ve VII. sınıflarda, toprak ve su koruma önlemleri alınması koşulu ile bazı özel bitkiler yetiştirilebilir. VIII. sınıf arazi, çok etkin ve pahalı ıslah çalışmaları ile üretime alınabilirse de mevcut piyasa koşullarında, elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karşılamaz.

I. Sınıf arazinin il sınırları içinde yayılma alanı toplam 49.712 ha.dır. İl yüz ölçümünün % 7.3’ünü teşkil etmektedir.

II. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 70.362 ha olup, il yüz ölçümünün % 10.3’ünü teşkil etmektedir.
III. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 40.055 ha olup, il yüz ölçümünün % 5.9’unu teşkil etmektedir.
IV.  Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 37.378 ha olup, il yüz ölçümünün % 5.5’ini teşkil etmektedir.

V. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 2.398 ha olup, il yüz ölçümünün % 0.3’ünü teşkil etmektedir.

VI. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 69.777 ha olup, il yüz ölçümünün % 10.2’ini teşkil etmektedir.

VII. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 400.195 ha olup, il yüz ölçümünün % 59’unu teşkil etmektedir.

VIII. Sınıf arazilerin il sınırları içindeki yayılma alanı 148.997 ha olup, il yüz ölçümünün % 17.9’unu teşkil etmektedir.

    Isparta ilinde, sınıflandırılması yapılan bu arazi tipleri dışında, il geneline dahil olup da, sınıflandırma dışı bırakılan 6.072 ha su yüzeyi de bulunmaktadır. Özellikle toprak ıslah çalışmaları ile arazi sınıfları arasında, kapladıkları alanlar ve il içindeki yüzdelerinde yıldan yıla farklılıklar meydana gelmektedir. Isparta ili topraklarında kültür bitkilerinin yetiştirilmesini ve tarımsal kullanımı kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlık, kayalık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve alkalilik gibi etnik dereceleri değişen sorunlar da bulunmaktadır.

3. Arazi Kullanışı

    Isparta il yüz ölçümünün önemli bir bölümü dik, çok dik ve sarp eğilimli arazilerden oluşmakta olup bu arazilerin bir kısmı orman-funda örtüsü altında bir kısmı mera ve çıplak kayalıktır. Isparta ilinde, arazi kullanımı genelde aşağıdaki gibi görünmektedir. Bu kullanım amaçları yıldan yıla alınan tedbirlerle zaman içinde büyüklük ve yüzde olarak değişikliklere uğramaktadırlar. Isparta ilindeki arazinin kullanım durumları (hektar) olarak aşağıda verilmiştir.

4. Orman Kaynakları

    Isparta ilinde orman varlıkları, son yıllarda Çevre ve Orman Bakanlığı’nın çalışmaları sonucu artmaya başlamıştır. Ormansız alanlarda temel bitki örtüsü maki bitki örtüsü elemanlarıdır. Aksu vadisi boyunca Davraz Dağı eteklerine kadar Akdeniz sahillerinin tipik bitkilerinden zeytin, mersin, pınal meşesi, sandal, nar ve incir ağaçlarına bolca rastlanır. Davraz Dağı’nın eteklerine kadar karaçam, sedir, kızılçam, ardıç ağaçlarından oluşan iğne yapraklı ormanlar vardır.

    Isparta ili hudutları içindeki orman varlıklarının dağılımı, Isparta Orman Bölge Müdürlüğü’nün verilerine göre aşağıdaki gibidir.

* İyi Koru Ormanı : 138.870 Hektar (% 38,7)                           
* Bozuk Orman     : 173.838 Hektar (% 48,4)

* İyi Baltalık                 : 691 Hektar (% 0,1)         
* Bozuk Baltalık : 45.069 Hektar (% 12,5)

    İl hudutları içindeki ormanlık saha toplamı 358.468 hektar olarak belirlenmiştir. Bu sahaların büyüklükleri, son yıllarda yöredeki orman kuruluşunun planlı ve düzenli çalışmaları sonucu sürekli değişikliğe uğramaktadır. Yeni yetiştirilen genç ormanlıklar ve mevcut ormanlıklardaki devamlı iyileştirme (ıslah) çalışmaları, ilin orman kaynaklarının daha da gençleştirilmesine ve zenginleştirilmesine neden olabilecek boyutlardadır denilebilir.

    Isparta ili ormanlarının koru orman serveti 15.364.096 m3 ve baltalık orman serveti 167.285 ster olarak hesaplanmıştır. Isparta ili içinde bulunan birçok ormanlık saha, milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve dinlenme yerleri olarak ayrılmış ve tescil edilmiş bulunmaktadır.

5. Mevcut Peyzaj ve Bitki Örtüsü

    Isparta ili, iklim, yükseklik ve toprak yapısı bakımından çok değişik bir durum arz eder. Bu nedenle il topraklarını örten bitki örtüsü de çok farklılık göstermektedir. Yılın her mevsiminde doğa farklı bitki örtüsü ile değişik bir peyzaj sergilemektedir. Isparta ili içindeki ormanlıklar, meralar, tarım alanları, yörenin bitki örtüsünün belirlenmesinde başlıca doğa mekanlarıdır. Yöredeki ormanlarda en çok görülen ağaç türleri, karaçam, kızılcam, katran, ardıç, sedir ve meşe ağaçlarıdır. Ayrıca belli yüksekliklerde de yabani zeytinlikler bulunmaktadır. İlde, meyil oranı % 25’e kadar varan dağlık arazilerde ve tepelerde ise keçi otlatmaya çok elverişli meşe fundalıkları yaygındır.

    İl içindeki ovalarda, her türlü hububat (buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, mahlut gibi), sanayi bitkileri (şekerpancarı, tütün, anason, keten, kenevir, ayçiçeği, susam gibi), hayvan yemleri (yonca, karınga, fıg, burçak gibi), sert ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçları (elma, armut, kayısı, şeftali, erik, zerdali, kiraz, vişne, badem, ceviz, nar, zeytin, muşmula, üzüm gibi), yaz ve kış aylarında yetiştirlen sebzeler (domates, biber, patlıcan, kabak, bamya, hıyar, börülce, taze fasulye, lahana, havuç, pırasa gibi), bakliyat cinsi (bakla, fasulye, nohut, mercimek gibi), kavun, karpuz, soğan, sarımsak, patates bitkileri görüldüğü gibi, geniş üzüm bağlarına ve gül bahçelerine de rastlamak mümkündür.

    İl dahilindeki yaylalar mart ayından başlayarak yaz ayları boyunca renk renk çiçeklerle, farklı görünüm ve kokudaki yabani otlarla kaplıdırlar.

6. Fauna

    Isparta ilinde, iklim, topografya ve bitki örtüsünün çeşitliliği ve elverişliği, yörede birçok evcil ve yabani hayvan türlerinin yaşamasına ve yetiştirilmesine olanak vermektedir. Bu nedenle, ilin florası kadar faunası da oldukça zengindir. Isparta ili, yabani hayvan türleri bakımından zengin bir bölgede yer almaktadır. İldeki yabani hayvanlar arasında, yaban domuzu, sansar, porsuk, tilki, tavşan, sincap, kurt, karaca, alageyik, dağ keçisi, pars, ayı ile kuş türlerinden yaban ördeği, keklik, angut, çulluk, karakarga, saksağan, sülün ve kaz sayılabilir.

    Yörede, evcil hayvanların her türü de bulunmaktadır. Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanlarının her türlüsü vardır. Bazı yerleşmelerde evcil hayvancılık modern işletmeler içinde yapılmaktadır.

Ayrıca, ildeki tatlı sularda, levrek, sazan, kara yengeci gibi su ürünleri de bulunmaktadır.